ΕΣΥ ΘΑ ΓΥΡΝΟΥΣΕΣ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΙΑΚΟΠΤΗ;

Πριν από 57 χρόνια, ο ψυχολόγος Stanley Milgram διεξήγαγε ένα από τα πιο γνωστά και αμφιλεγόμενα πειράματα στην ιστορία της ψυχολογικής έρευνας. Το πείραμα αυτό, εκ των υστέρων, κρίθηκε ανήθικο και χιλιόμετρα εκτός των ορίων της επαγγελματικής δεοντολογίας. Αρκετοί από τους συμμετέχοντες δεν κατάφεραν να επανέλθουν, ζώντας για πολλά χρόνια με δυσβάσταχτες τύψεις. Από την άλλη πλευρά, το πλήθος των πληροφοριών που συλλέχθηκαν μας βοήθησαν να κατανοήσουμε καλύτερα την ανθρώπινη φύση.

Πάμε λοιπόν να δούμε τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο πανεπιστήμιο του Yale το 1961. Ο Milgram συγκέντρωσε 40 άνδρες, εθελοντές (αχ τα 60’s) ηλικίας από 20 μέχρι 50 χρονών με το πρόσχημα ότι θα συμμετάσχουν σε μια μελέτη του πανεπιστήμιου του Yale. Η συνθήκη είχε ως εξής: τα άτομα θα χωρίζονταν σε ζευγάρια με τον ένα από αυτούς να παίζει το ρόλο του «μαθητή» και ο άλλος το ρόλο του «δασκάλου». Αυτό που δεν ήξεραν όμως, ήταν ότι ο ρόλος του «μαθητή» ήταν ψευδεπίγραφος και θα τον αναλάμβανε κάποιος ηθοποιός, συνεργάτης του Milgram.

Ο «μαθητής» βρισκόταν σε ένα δωμάτιο δεμένος και συνδεδεμένος με διάφορα ηλεκτρόδια, τα οποία υποτίθεται θα έστελναν ηλεκτρικές εκκενώσεις στο σώμα του. Ο «δάσκαλος» (συμμετέχων) και ο ερευνητής (δεν ήταν ο Milgram, πάλι ηθοποιός) παρευρίσκονταν σε ένα άλλο, διπλανό δωμάτιο. Ο «δάσκαλος» είχε μπροστά του έναν πίνακα με τριάντα διακόπτες, ξεκινώντας από 15 Volt με την ένδειξη ελαφρύ shock,, μέχρι 450 Volt με την ένδειξη θάνατος.

Αρχικά, ο ερευνητής έθετε στο «μαθητή» μια σειρά από ερωτήσεις. Στη συνέχεια, ο «δάσκαλος» είχε την εντολή κάθε φόρα που ο «μαθητής» θα έκανε κάποιο λάθος, να ανεβάζει μια βαθμίδα το ηλεκτρικό χτύπημα. Κάθε φορά που ο «μαθητής» «τιμωρούταν» με ηλεκτρισμό, ούρλιαζε και ζητούσε να σταματήσουν. Στα τελικά «χτυπήματα» δεν ακουγόταν τίποτα, με στόχο να δημιουργηθεί η εντύπωση στον συμμετέχοντα πως ο «μαθητής» είχε λιποθυμήσει.

Τα αποτελέσματα ήταν συνταρακτικά. Το 65% των συμμετεχόντων έφτασε έως τα 450 Volt. Ουσιαστικά «δολοφόνησαν» έναν συνάνθρωπό τους στο όνομα της υπακοής. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι οι περισσότεροι δίσταζαν να το πατήσουν. Εκείνη τη στιγμή ο ερευνητής-ηθοποιός τους έδινε μια από τις παρακάτω τέσσερις εντολές, με στόχο να διαπιστώσει εάν τελικά θα προχωρούσαν σε αυτήν τη βάναυση συμπεριφορά:

1^η Παρακαλώ να συνεχίσετε.

2^η Το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε.

3^η Είναι απολύτως απαραίτητο να συνεχίσετε.

4^η Δεν έχετε καμία άλλη επιλογή από το να συνεχίσετε.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο ερευνητής φορούσε μια άσπρη ποδιά η οποία συμβόλιζε την «εξουσία» του στην πειραματική διαδικασία.

Το πείραμα αυτό επαναλήφθηκε άλλες 18 φορές με διάφορες παραλλαγές αλλά παρόμοια αποτελέσματα.

Τι ώθησε όμως αυτόν τον επιστήμονα να διεξάγει αυτό το πείραμα;

Κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, αρκετοί άνθρωποι κλήθηκαν να διαπράξουν αποτρόπαια εγκλήματα στο όνομα της ναζιστικής Γερμανίας και του Αδόλφου Χίτλερ. Πολλοί από αυτούς, όταν ερωτήθηκαν γιατί τελικώς προέβησαν σε αυτά, η απάντησή τους ήταν ότι απλώς ακολουθούσαν εντολές. Με βάση αυτές τις πληροφορίες ο Milgram θέλησε να εξακριβώσει εάν ο άνθρωπος είναι τελικά επιρρεπής στις εντολές ατόμων τα οποία φέρουν κάποια μορφή εξουσίας, με τα αποτελέσματα να ανατρέπουν ακόμη και τις χειρότερες υποψίες πολλών.

Η υπακοή στην εξουσία έχει τη δύναμη να προστατέψει, αλλά και να χειραγωγήσει. Όλοι μας θα πρέπει να είμαστε άκρως προσεκτικοί για να μη γυρίσουμε και εμείς, σε πραγματικές συνθήκες, τον τελευταίο διακόπτη…